شناسایی لایه مفرغ قدیم در تپه گردیگوران در جنوب دریاچه ارومیه

به گزارش چه خبر آنلاین، به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، آزیتا میرزایی سرپرست هیئت کاوش لایه نگاری محوطه گردیگوران این مطلب را امروز 18 آذرماه، در نشست مجازی باستان شناسی که به مناسبت هفته پژوهش برگزار گشت عنوان کرد و اضافه نمود: تپه گردی گوران در شرق شهرستان پیرانشهر در استان آذربایجان غربی و در حوضۀ آبریز رودخانه زاب کوچک واقع شده است.

شناسایی لایه مفرغ قدیم در تپه گردیگوران در جنوب دریاچه ارومیه

او اضافه نمود: در کاوش فصل اول تپه در کل 575 سانتی متر از نقطۀ BM تا خاک بکر کاوش شد که این حجم خاکبرداری 430 سانتی متر آن متعلق به نهشته های باستانی حاصل از فعل و انفعالات انسانی بود که معرف یک توالی فرهنگی از مفرغ قدیم تا دورۀ اسلامی است.

این باستان شناس گفت: بر اساس توالی گاه نگاری بدون وقفه می توان اینگونه نتیجه گیری کرد که این تپه در حوضۀ رود زاب کوچک قرار گرفته است وبه دلیل دارا بودن شرایط و پتانسیل بالای زیست محیطی همواره به عنوان یک گزینه مناسب، انتخاب جوامع بشری برای استقرار در طول تاریخ بوده است.

وی گفت: توالی گاه نگاری یکی از دلایل اهمیت این تپه است و گرچه تسطیح و ساخت سازه های لایه های جدیدتر همراه با پیت ها، منجر به تخریب بخشی از این نهشته های باستانی و آشفتگی لایه های فرهنگی شده اما همچنان بقایای معماری و یافته ها به اندازۀ کافی معرف دوره های استقراری تپه هستند.

میرزایی با بیان اینکه این توالی استقراری می تواند پاسخ برخی ابهامات مانند وارداتی یا بومی بودن فرهنگ ها، یکجانشینی یا کوچرو بودن جوامع دوران مفرغ (میانی و جدید) و آهن باشد اظهارداشت: تا به امروز تپه گردی گوران اولین تپه ای در جنوب دریاچه ارومیه بوده که در آن لایه مفرغ قدیم (یانیق) شناسایی شده است و این در حالیست که برخی پژوهشگران بر اساس یافته های باستانی، شمال دریاچه ارومیه را حوزه فرهنگ یانیق و جنوب آن را در گسترۀفرهنگ اروک معرفی کرده اند.

سرپرست هیئت باستان شناسی گفت: بر اساس چشم انداز منطقه، به طور کلی دشت پیرانشهر و به طور خاص تپه گردی گوران در بستر جغرافیایی قرار گرفته که علاوه بر قابلیت های زیست محیطی در راستا ارتباطی شمال به جنوب و بالعکس در غرب زاگرس بوده از سوی دیگر با فرهنگ های شمال بین النهرین نیز همجواری بوده است.

او در انتها اظهارداشت: بنابراین این منطقه در طول هزاره ها همواره محل تلاقی فرهنگ ها بوده است، پس خط کشی جغرافیایی برای فرهنگ ها در این منطقه خصوصا با توجه به حجم کم کاوش های باستان شناختی زود هنگام است و حتما انجام کاوش های گسترده در این منطقه می تواند جوابگوی پرسش های متعددی هم در دوره پیش از تاریخ و هم دوره تاریخی منطقه باشد.

گاه نگاری تطبیقی مناطق زاگرس مرکزی

حنان بحرانی پور در ادامه این نشست به بیان گوشه ای از پروژه گاه نگاری تطبیقی مناطق زاگرس مرکزی در هزاره پنجم ق.م بر اساس سفال های به دست آمده از کاوش های محوطه نادعلی بیگ سنقر کرمانشاه پرداخت و گفت: فرهنگ دالما، گسترده ترین فرهنگ پیش از تاریخ در زاگرس مرکزی و شمالی است که همچون بسیاری از فرهنگ های پیش از تاریخ، بیش از هر چیز، با مجموعه سفالی آن شناخته می شود.

او با بیان اینکه برای اولین بار سنت سفالی دالما پس از شناسایی و معرفی آن از خود تپه-دالما، در تپه B سه گابی و گودین معین هویت و شاخصه های آن معرفی شد اضافه نمود: اصلی ترین ویژگی این سنت سفالی، یک دستی چشمگیر آن در منطقه زاگرس است.

به گفته این باستان شناس شواهد باستان شناختی گویای آن است که این یک دستی در سنت سفال دالمایی، نشانگر ارتباط فرهنگیِ محسوسی بین ساکنان دشت های میان کوهی زاگرس مرکزی و زاگرس شمالی طی هزاره پنجم ق .م است.

بحرانی پور اضافه نمود: طی دو دهه اخیر با پژوهش های میدانی در نواحی زاگرس مرکزی و جنوب دریاچه ارومیه شواهد بیشتری از این فرهنگ یا سنت سفالی آشکار شده که از میان می توان به کاوش گستره محوطه نادعلی بیگِ سنقر اشاره کرد؛ این محوطه در 18 کیلومتری جنوب غربی شهر سنقر، 94 کیلومتری شمال شرقی کرمانشاه و در دشت میان کوهی سنقر واقع شده است.

او گفت: هدف اصلی از کاوش محوطه تک دورهایِ نادعلی بیگ در قالب برنامه هایِ نجات بخشی، علاوه بر به دست آوردن حداکثر اطلاعات، تاریخ گذاری نسبی و مطلق مجموعه مواد فرهنگی و معین جایگاه گاه شناسی مطلقِ آن در بستر منطقه ای بود به همین منظور طی دو فصل در سال های 1395 و 1396 سه ترانشه و دو گمانه در بخش های مختلف محوطه ایجاد شد.

این باستان شناس با بیان اینکه این محوطه، استقراری تقریباً تک دوره ای مربوط به نیمه نخست هزاره پنجم، یعنی دوره دالما است به بحث در مورد گاه نگاری تطبیقی مجموعه سفال به دست آمده از کاوش محوطه نادعلی بیگ و مقایسه آنها با محوطه های معیارِ سنت دالمایی یعنی دالماتپه، گودین و سه گابی B پرداخت، سپس به تحلیل و مقایسات این مجموعه سفال با دیگر محوطه.های دالمایی که در دو دهه اخیر کاوش شده اند، اشاره کرد و به تعریف سه زیر حوزه فرهنگی برای این سنت سفالی یعنی جنوب دریاچه ارومیه، کنگاور یا شرق زاگرس مرکزی و ماهیدشت یا غرب زاگرس مرکزی پرداخت.

او اضافه نمود: بر اساس این سه زیر حوزه فرهنگی، مجموعه سفال نادعلی بیگ با داشتن هفت گونه سفالی با توالی گودین/سه گابی (کنگاور) یا گودین X همخوانی و مطابقت دارد تا سایر زیرحوزه ها و مجموعه سفالی نادعلی بیگ از نظر گونه های سفالی عبارتنداز: 1. سفال ساده؛ 2. سفال منقوش تک رنگ؛ 3. سفال با تزیین فشرده؛ 4. سفال منقوش دورنگ؛ 5. سفال رگه دار؛ 6. سفال منقوش نخودی؛ 7. سفال دالما ـ عبید.

بررسی باستان شناسی سایت میراث جهانی دره شام

ثریا افشاری نیز در ادامه این نشست با اشاره به برنامه بررسی باستان شناسی سایت میراث جهانی دره شام که در حاشیه رود ارس با موافقت پژوهشکده باستان شناسی با مجوز پژوهشگاه و با هدف کشف و شناسایی محوطه های دوره ایلخانی و همچنین درک و تحلیل الگوهای استقراری و بهرهبرداری از محیط زیست و ارزیابی شرایط دره های منطقه شمال غرب در دوره مذکور اجرا شده است گفت: موقعیت سوق الجیشی و ژئوپولتیکی این منطقه با حوزه های پیرامونی خود چون قفقاز، ترکیه و آسیای مرکزی و نیز موقعیت ژئواکونومیکی آن به عنوان دهلیز کریدورهای ارتباطی سبب شده که از دوران پیش از تاریخ تا دوره های متأخر فرهنگ های متعددی در این محدوده ایجاد شوند.

این باستان شناس اضافه نمود: به عبارت دیگر، عمده ترین عامل در فرایند شکل گیری این استقرارهای کهن قرارگیری در راستا راه های تجاری، ارتباطات آسان درون منطقه ای و برون منطقه ای بویژه در دوره ایلخانان مغول است که در فرایند تکاملی فرهنگ های دره شام نقش بسزایی داشته است.

منبع: گردشبان
انتشار: 28 دی 1399 بروزرسانی: 28 دی 1399 گردآورنده: chekhabaronline.ir شناسه مطلب: 587

به "شناسایی لایه مفرغ قدیم در تپه گردیگوران در جنوب دریاچه ارومیه" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "شناسایی لایه مفرغ قدیم در تپه گردیگوران در جنوب دریاچه ارومیه"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید