زیور آلات چوبی ، هنر و صنعت جواهر سازی در دنیا باستان و مدرن - چه خبر آنلاین

زیورآلات چوبی

امروزه زیورآلات چوبی گوناگون، به سبک های بسیار متنوع ساخته می گردد. رنگ و رگه (وضع لیف) انواع مختلف چوب به آن ها حالتی بدیع و منحصر به فرد می دهد؛ بعضی از انواع چوب معطر نیز هستند. چوب آلش، شمشاد، آبنوس، کاج و صندل غالبا برای ساختن مهره به کار می رود. نی بامبو به علت توخالی بودن از متداول ترین مواد است، حال آن که چوب ریشه بامبو نخل دارای انعطاف کافی است، که تقریبا به هرشکلی در می آید. چوب درختان خزاندار جنگل های منطقه معتدل از قبیل سرخدار، بلوط و راج نیز در ساخت مهره به کار می رود ولی استفاه از چوب درختان خزاندار منطقه حاره مثل بلسان بنفش، ماهون، برزیل، Tulip-Wood به علت نگرانی فزاینده از نابودی جنگل کمتر و کمتر می گردد.

از دیگر قسمت های درخت نیز برای ساختن زیورآلات چوبی دست ساز استفاده می گردد، مردم فیلیپین به ساختن زیورآلات چوبی ارگانیک از برگ موز معروفیت دارند؛ آن ها با چسباندن برگ موز روی یک قطعه چوبی ساده و جلا دادن آن زیورآلات چوبی ارگانیک می سازند. آن ها هم چنین با روی هم قرار دادن انواع مختلف چوب به صورت لایه های چند رنگ زیورآلات چوبی دست ساز می سازند.

مهره های چوب پنبه ای را که از پوست بیرونی درخت چوب پنبه ساخته می گردد، به ندرت می توان یافت. مهره های چوبی را می گردد رنگ کرد، جلا داد، لعاب زد یا نقش چوب آبنوس را بر آن ها ترسیم کرد. زیورآلات چوبی دست ساز حکاکی شده از طریق یک ابزار چرخان درست می گردد که شیارهای مدور بر محیط مهره نقش می زند و بسیار جالب توجه است. برترین محل خرید مهره های چوبی، مغازه هایی است که منحصرا به فروش مهره اختصاص دارد.

نقاشی با دست روی زیورآلات چوبی دست ساز

با اشکال چوبی تزیین شده گوشواره، گل سینه و حتی گردنبندهای بسیار مجذوب کننده و دلفریبی می سازند. برای ساخت این نوع زیورها ابزار بسیار ساده ای ضروری است. اره کوچک منبت کاری یا مشبک کاری، مته، گیره، کاغذ سنباده با زبری مختلف، یا برای سرعت بیشتر ماشین سنباده کشی برقی، مینا یا گواش در رنگ های مختلف، روغن جلا و برس رنگ در انواع دلخواه. مناسب ترین چوب برای ساخت زیورهای چوبی تخته سه لایی است، چون سبک وزن، و در ورقه های نازک موجود است که به راحتی به شکل دلخواه در می آید. هم چنین قطعه هایی از این جنس با اشکال مختلف را می توان با چسب مناسب چوب به هم چسبانید. آنی شربون به همین روش آثار بسیار چشمگیری می سازد. آنی ترکیبات مختلف رنگ را برای تزیین آثارش تجربه می نماید. برای مثال یکی از شیوه های معمول وی به کارگیری آبرنگ روی یک لایه رنگ روغن زمینه است که در مرحله بعد برای حفظ طرح روی آن جلا می دهد. او برای ساختن سطحی با بافت درهم تنیده و ترک دار، از لایه زمینه رنگ و روغن با یک قشر رنگ سلولزی روی آن استفاده می نماید.

حالت دیگر نقاشی با رنگ افشان اتوماتیک (که برای محیط زیست مضر است) بر روی یک لایه زمینه روغنی است. در این روش، اثر به صورت حبابدار و چین و چروک خورده پرداخت می گردد.

آنی شربون در کارهایش از شیوه هندیان در جواهر سازی با نقاشی روی مقوای ضخیم الهام می گیرد. او نیز مانند بُوی جرج، موسیقیدان و طراحان مد گروه بادی مَپ در اوایل دهه 1980، از هنر جواهر سازی قبیله آفریقایی ماسایی تاثیر پذیرفته است. وی هم چنین تحت تاثیر کار گروه بلومزِبری، به ویژه در آتلیه امگا در اوایل قرن بیستم بود.

تصور آن ها از صنعتگری، که جمعی از هنرمندان به واسطه آن اشیایی واقعی برای خانه های مردم واقعی درست کردند. بعدها به اندیشه ویلیام موریس و جان راسکین از هنر و صنایع دستی انجامید.

آنی شربون هنگام بازگشت از هند ابتدا به جواهر سازی پرداخت و با الهام از هند طرح هایی از ترکیب رشته های طلا با مهرهای چوبی رنگ آمیزی شده و الماس نشان ساخت. قصدم این بود رویکردی شاد و سرزنده از زندگی ارائه دهم؛ وی با موادی که در دسترس دارد قطه های تزیینی می سازد. برای منجواهر سازی مقوله بسیار پیچیده ای است با جنبه های زیبایی شناختی، تاریخی و معاصر

در 1983 مدساز انگلیسی جین موئیر در نمایشگاهی در لندن با عنوان تعریف جدیدی از جواهرسازی که آثار طراحان سرشناس و پیروز جواهر در آن به نمایش گذاشته شده بود، به آنی شربون برخورد. در این نمایشگاه انگلیسی بود که دگرگونی عمده ای در مواد و مصالح جواهرسازی آشکار گشت. جان موییز مسئولیت رنگ آمیزی دستی دکمه های چوبی برای مجموعه استودیویش را به آنی محول کرد. وی به زودی کار زنگ زدن زیورهای چوبی برای جین موئیر را آغاز کرد و هم زمان دست به تهیه مجموعه های اختصاصی خود زد.

حکاکی روی چوب زیورآلات چوبی ارگانیک

آرایش زیورهای چوبی به رنگ زدن محدود نمی گردد. حکاکی و کنده کاری روی چوب نیز قابل توجه است. مناسبترین چوب برای این منظور چوب سخت درختان خزاندار مانند آلش یا افراست که هرچند تراش دادن آن ها دشوارتر از چوب نرم کاج سانان است. از دوام بیشتری برخوردارند. برای کنده کاری روی آویز و سنجاق سینه ابزارهای کوچک و ظریف ضروری است. قلم فولادی با لبه مسطح، مغار، سنگ سنباده (ابزار فلزی ساینده سوهان مانند کوچک با سطح دندانه دار)، کاغذ سمباده مختلف و پشم فولادی برای صیقل.

قبل از آغاز به حکاکی روی مهره چوبی حتما سوراخی برای زنجیر آویز در مهره ایجاد کنید، و برای نمایان تر کردن رنگ و رگه چوب، سطح کار تمام شده را با پولیش مومی یا جلا بپوشانید.

کارلو جیووانی وردا با نقره، گرانیت و چوب افرای حکاکی شده زیورآلات چوبی ارگانیک می سازد. وی با الهام از ابزارها و اسلحه عصر حجر و به تقلید از فنونی که انسان ماقبل تاریخ برای وصل کردن دسته یک ابزار یا چاقو به بدنه آن به کار می گرفته، قسمت های مختلف گل سینه را از طریق مفتول نقره ای به یکدیگر متصل می نماید. وی توصیه می نماید که برای حکاکی از قلم فولادی و سوهان چوب کوچک بهره ببرید؛ در ضمن روی چوب تر کار کنید و نخست آن را در کوره بخار دهید تا انعطاف پذیر گردد. او خود از یک تاجر چوب محلی، چوب افرایی را که سطحی کاملا هموار دارد می خرد و آن را با سوهان جواهر سازی برش می دهد؛ با رنگ گیاهی تجاری که از مغازه ابزار و یراق فروشی تهیه می نماید آن را رنگ می زند، سپس بر آن سوهان می کشد تا سطح یکپارچه صاف گردد. در صورتی که بخواهد مهره بسازد، آن را با چاقوی کار دستی یا مته ظریف سوراخ و مفتول نقره را از وسط چوب رد می نماید.

خراطی روی زیورآلات چوبی ارگانیک

خراطی از صنایع دستی تخصصی است که در آن از دستگاه خراطی استفاده می گردد. خانم هیلی اسمیت، که دو سال است به ساختن النگو و خلخالهای چوبی خراطی شده اشتغال دارد، هشدار می دهد که در صورتی که شما طرز اتصال ابزار به چوب خراطی را ندانید، خراطی ممکن است خطرناک باشد. هنگام کار با چرخ خراطی حتما کلاه ایمنی بر سر بگذارید و از حفاظ صورت بهره ببرید و از استنشاق خاک اره، به ویژه ذرات چوب درختان منطقه حاره بپرهیزید چراکه ناسالم و بیماری زاست.

هیلی هربار یک درخت کامل را می خرد از طریق اره زنجیری آن را به قطعه های قابل حمل می بُرد و با تریلر به خانه اش حمل می نماید. در خانه چوب را به قطعه های تو خالی، قطعه هایی آماده برای ساختن خلخال و النگو می بُرد. این قطعه ها به چرخ خراطی پیچ شده، تراش داده می گردد. او محل اتصال النگو یا خلخال را با یک ابزار شکاف می برد. ساخت هر النگو حدود دو ساعت وقت می گیرد.

برای هیلی انتخاب چوب برا ساخت زیورآلات چوبی ارگانیک مهم ترین کار است، چون او به رگه های چوب خیلی اهمیت می دهد. وی از چوب گره دار مخصوصی از جنس بلوط، نارون یا سُرخدار استفاده می نماید. (منظور از گره زوائد گره دار زگیل مانندی است که از درخت بیرون می زند).

النگوهای من حالتی زمخت و بسیار طبیعی دارند. در آن ها حفره هایی هست که به جای پوست درخت است، چون چوب درست از زیر پوست درخت گرفته شده، چوب گره دار در حالتی که هنوز تر است بریده می گردد . به جای آن که مثل چوب هایی که رگه های صاف دارند، شکاف بردارد، آب می رود چون رگه های آن بهم بافته شده اند. شما می توانید با برش دادن چوب به صورت عرضی، طولی یا مورب به بافت های شگفت آوری دست یابید. او پس از بریدن النگو، قطعه چوب را به مدت یک دقیقه در میکرو ویو می گذارد تا خشک شده، بافت آن محکمتر می گردد.

هیلی از دیگر هنرمندان چوبکار، به ویژه از جیم پارتویج تاثیر پذیرفته. وی هم چنین در بازدیدهای متعدد از موزه پیت ریورز در آکسفورد انگلیس الهام گرفته که مجموعه عظیمی از جواهرات گروه های قومی از جمله گزیده ای از قطعه های ساخته شده از مواد طبیعی را به نمایش گذاشته است.

انواع پرداخت نهایی زیورآلات چوبی دست ساز

تکنیک های بسیار متنوعی برای پرداخت زیورآلات چوبی ارگانیک وجود دارد، و بسیاری از روش های پرداخت را که در کتاب ها مربوط به حفاظت از اثاثیه و لوازم چوبی و کتابچه های راهنمای درودگری بدان ها اشاره شده می توان به طور حاضر و آماده برای زیورهای چوبی به کار گرفت.

از میان تکنیک هایی که هیلی اسمیت به کار می گیرد، سوزاندن خلخال و النگو از طریق مشعل حرارتی برای تعیین تر کردن رگه چوب یا کز دادن کامل آن برای بدست آوردن رنگ سیاه گرم است. تکنیک دیگر هیلی، رنگ زدن خلخال و النگو با محلول سرکه و پشم فولاد و فولاد زنگ زده است که برای چوب نارون و بلوط به کار می رود. برای تهیه این محلول، مقداری پشم فولاد را در سرکه مالت قرار دهید و به مدت یکماه بگذارید تا زنگ بخورد و حل گردد. سپس محلول را با پارچه نرمی روی سطح مهره بکشید. روش دیگر پرداخت آن است که چوب بلوط تری را که خراطی شده، در یک مخزن آمونیاک در حال تبخیر قرار دهیم، در این حالت بلوط مثل اشیای عتیقه جلوه می نماید، انگار که رنگ آن بر اثر مرور زمان تیره شده. هیلی از موم آهکی برای سفید کردن چوب استفاده می نماید، که به ان حالت چوبی را می دهد که در ساحل دریا شسته شده باشد و از دستگاه ماسه پاش برای قلمزنی (با تیزاب) روی الیاف نرمتر، سفید کردن و آجدار کردن سطح چوب استفاده می گردد.

پس از اتمام کار روی سطح مورد نظر، هیلی برای حفاظت و استحکام بافت خلخال ها و النگوها، آن ها را با روغن دانمارکی (Danish Oil) اندود می نماید. این شیوه سریع خشک کردن است و به سرعت در چوب جذب می گردد. او از دو لایه استفاده می نماید و هر دو را به خوبی بر سطح چوب میمالد و پیش از زدن لایه دوم صبر می نماید تا لایه اول به خوبی خشک گردد. سپس النگوها را با موم عسل جلا می دهد.

اگر بخواهید چوب را خراطی کنید، می توانید ابتدا این تجربه ها را روی قطعه های چوب آب آورده یا خرده های چوب به کار ببندید که از کنده کاری اضافه آمده، هرچند که می دانیم انواع مختلف چوب، نسبت به شیوه های مختلف پرداخت، واکنش های متفاوتی نشان می دهند.

چوب ماده ای است که در جواهرسازی ارزش چندانی برای آن قائل نشده اند. چوب نه تنها سبک وزن، گرم، محکم و مقرون به صرفه است، بلکه رگه ها و بافت های بسیار متنوعی دارد که زیورهای ساخته شده از آن به مرور که پوشیده و کهنه می گردد جالب توجه تر و چشمگیرتر می گردد.